Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

Na terenie Gminy Ryńsk można odnaleźć wiele obiektów o takim charakterze, jednak na ich tle wyróżnia się legendarny cis, który wedle podań został zasadzony przez Mikołaja z Ryńska w 1397 r. dla upamiętnienia założenia Towarzystwa Jaszczurczego. W rzeczywistości ma on ok. 500 lat, co i tak czyni go jednym z najstarszych cisów w Polsce. Tą formą ochrony środowiska objęte są najczęściej buki, jodły oraz dęby często występujące w skupieniach po kilka sztuk. Pod ochroną są także pojedyncze pomniki, takie jak: kasztanowiec czy lipa drobnolistna oraz jeden pomnik przyrody nieożywionej - głaz narzutowy.

W roku 2013 i 2015 na pomnikach przyrody przeprowadzono prace pielęgnacyjne mające na celu zapewnienie ich dalszej ochrony. Ze względu na zaawansowane starzenie się drzew oraz silniejsze niż w przypadku drzew młodszych oddziaływanie różnych czynników antropogenicznych niezbędne było prowadzenie w przypadku drzew pomnikowych ochrony aktywnej, która zapewniana jest przez prowadzenie rozmaitych prac zapobiegawczych i leczniczych. Prace dofinansowywane były ze środków Wojewódzkiego Fundusz Ochrony Środowiska w Toruniu.

Aktem prawnym regulującym obecnie zasady funkcjonowania Obszaru Chronionego Krajobrazu jest uchwała nr VI/106/11 sejmiku województwa kujawsko-pomorskiego z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu.

Obszar kompleksu torfowiskowo-jeziorno-leśnego Zgniłka-Wieczno-Wronie zajmuje powierzchnię 11,1 tyś. ha i jako jedyny występuje w centralnej części Ziemi Chełmińskiej. W jego skład wchodzą:
• największy na tym terenie kompleks torfowiskowy ze zbiorowiskami roślin torfowisk przejściowych i niskich oraz zaroślowych i leśnych, a także wodnych z szeregiem gatunków chronionych i rzadkich,
• największe na Ziemi Chełmińskiej jezioro Wieczno o dobrej jakości wody, użytkowane rekreacyjnie będące jednocześnie miejscem lęgowym ptactwa,
• kompleks leśny z rezerwatem przyrody „Wronie”.

Palczasto rozgałęziony obszar łączy się przez dolinę Strugi Wąbrzeskiej z obszarem doliny Drwęcy, spełniając zadanie szlaku migracyjnego dla wielu gatunków flory i fauny prowadzącego przez odlesione i odwodnione obszary Wysoczyzny Chełmińskiej. Występuje na tym obszarze 7 parków wiejskich, 11 pomników przyrody, z których większość to drzewa oraz 89 użytków ekologicznych.

Centralna i północna część gminy jest objęta ochroną w randze obszaru chronionego krajobrazu. „Obszar kompleksu torfowiskowo-jeziorno-leśnego Zgniłka-Wieczno-Wronie” chroni największy na tym terenie kompleks torfowiskowy ze zbiorowiskami roślinnymi i szeregiem rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt, a także największe na terenie Pojezierza Chełmińskiego jezioro - Wieczno, użytkowane rekreacyjnie i będące jednocześnie miejscem lęgowym ptactwa. Zdecydowana większość OChK leży na terenie Gminy Ryńsk, ale pozostała część także na terenie gminy Płużnica i Dębowa Łąka.

Na obszarze Chronionego Krajobrazu obowiązuje zasada ścisłego podporządkowania działalności gospodarczej, w tym produkcji rolnej, ochronie środowiska przyrodniczego. Obszar ten łączy się przez dolinę Strugi Wąbrzeskiej z obszarem doliny Drwęcy spełniając rolę szlaku migracyjnego dla wielu gatunków flory i fauny.